Czemu rozumiemy komiksy?

Rzeczywiście bowiem czas już skończyć z rozpoczynaniem książek i artykułów o komiksach utyskiwaniem na niesprawiedliwość tego świata, w którym nie ma poszanowania dla historii obrazkowych. Komiksy są obecne (także w Polsce) w księgarniach, specjalistycznych sklepach i kioskach, mówi się o nich w mediach, świętuje ich istnienie na festiwalach i targach, pojawiają się w innych dziedzinach sztuki jako odniesienia, podstawy adaptacji i inspiracje, wkraczają do naszego codziennego życia w postaci motywów na gadżetach. Są także omawiane w krótszych i dłuższych tekstach naukowych, a ostatnim z nich, który wpadł mi w ręce, jest Wprowadzenie do kognitywnej poetyki komiksu. Już sam tytuł sugeruje, że nie jest to opracowanie podobne do wielu innych – na przekór cartoonowej okładce (naprawdę nie wiem, czemu autor i wydawca zdecydowali się na użycie sympatycznej skądinąd grafiki, która jednak nijak nie współgra z naukową problematyką) treść jest przeznaczona dla osób zainteresowanych tym, jak działają komiksy. To będzie dobra lektura dla wszystkich badaczy tej sztuki, autorów, którzy chcieliby nadrobić warsztatowe braki oraz czytelników pragnących poszerzyć swoje interpretacyjne horyzonty.

Czytuję często książki i artykuły mierzące się z problemem poetyki komiksu i zazwyczaj autorzy powtarzają te same tezy, te same schematy, które różnią się ewentualnie wyborem przykładów oraz doborem tytułów do szczegółowej analizy. Natomiast od Pawła Gąsowskiego nauczyłam się zupełnie nowych rzeczy. Chociaż badacz nierzadko posługuje się tezami Scotta McClouda – rozwijając je lub kontestując – to przyjęta perspektywa kognitywistyczna rzuca zupełnie nowe światło na kwestię istoty komiksowości i proces odbioru obrazkowych narracji. Autor nawet w obligatoryjnym w każdym opracowaniu rozdziale o historii komiksu stara się unikać konwenansów, podkreślając wątki stanu badań na przestrzeni czasu, szerszego kontekstu porównania komiksu z innymi sztukami czy ukazania tendencji czytelniczych. Nawet przykładowe fragmenty komiksów ilustrujące kolejne terminy, klasyfikacje i mechanizmy związane z procesem lektury okazały się bardzo inspirujące i za ich sprawą powiększyła się moja lista tytułów do przeczytania.

Jak to się dzieje, że podejście do tematu we Wprowadzeniu do kognitywnej poetyki komiksu jest tak oryginalne? Otóż Paweł Gąsowski nie stawia na pierwszym miejscu wykreowania terminologii komiksologicznej, stworzenia zbioru definicji i klasyfikacji, ale raczej uściśla lub poszerza te już powstałe, by łatwiej odpowiedzieć na pytanie: dlaczego rozumiemy komiksy?

Jak w ogóle możliwe jest, że w dwuwymiarowych kształtach dostrzegamy trójwymiarowe obiekty, które następnie wprowadzamy w ruch, odkrywamy sieć łączących je zależności, a nawet wiążemy ze sferą brzmienia? w jaki sposób w końcu spajamy te wszystkie elementy w jedną fabułę? (s. 36)

Odpowiedź kryje się w ludzkim mózgu, dlatego autor do objaśnienia komiksowych mechanizmów wykorzystuje nie tylko z rozwiązania komiksologii, filmoznawstwa, literaturoznawstwa, teorii malarstwa czy muzyki, lecz także z dorobek nauk biologicznych. Dzięki temu możemy wspólnie prześledzić różne paradoksy, podziwiać elastyczność i dynamikę komiksowej formy, zdać sobie sprawę z nieograniczonej siły potencjalnych możliwości – a przy tym dowiedzieć się, dlaczego krzyczymy z użyciem caps locka, jak artyści projektują ścieżkę naszego wzroku albo skąd wiemy, co dzieje się poza kadrem.

„Czy to już nie można tak po prostu czytać komiksów?” – tak brzmiała jedna z reakcji na moją lekturę Wprowadzenia do kognitywnej poetyki komiksu. Tylko jak się „po prostu” czyta komiksy? Odpowiedź znajdziecie nie gdzie indziej, a w książce Pawła Gąsowskiego.

autor: Paweł Gąsowski

tytuł: Wprowadzenie do kognitywnej poetyki komiksu

wydawnictwo: Instytut Kultury Popularnej

miejsce i data wydania: Poznań 2016

liczba stron: 320

format: 148 x 210 mm

oprawa: miękka