Jak oceniać fotografię?

Krytykę fotografii napisał Terry Barrett (profesor na Wydziale Edukacji Sztuki i Teorii Sztuki University of North Texas) z myślą o studentach i początkujących teoretykach fotografii. Na wstępie wypada podkreślić, że to książka naukowa, a jej autor czerpie pełnymi garściami z definicji wypracowanych przez historyków krytyków i filozofów sztuki i kultury wizualnej. Stara się pokrótce wyjaśniać poruszane przez siebie konteksty, jednakże lektura ta chyba nie jest idealna dla osób nie mających nigdy wcześniej do czynienia z teorią sztuki i kultury wizualnej.

Myślę, że więcej może z Krytyki… wyciągnąć czytelnik, który zdobył już pewne przygotowanie, liznął już co nieco krytyki sztuki no i – przede wszystkim – ma poczucie, że taka perspektywa i taki sposób pisania o fotografii go w ogóle zainteresują. Nie twierdzę oczywiście, że nie należy za tę książkę chwytać, jeśli się jest kompletnym laikiem w tych sprawach. Moim zdaniem należałoby po prostu zacząć od tekstów bardziej podstawowych dla dziedziny. Inna rzecz, że dla ludzi nieco zaznajomionych z tematem niektóre rozdziały książki Barretta okażą się mało odkrywcze. Możliwe jednak, że pewnych powtórzeń nie dało się uniknąć w tak pomyślanej publikacji. Ostatecznie książka ma formę swoistego podręcznika akademickiego: zawiera jak najszersze omówienie zagadnienia i dostarcza nawet informacji elementarnych.

Bez wątpienia Krytyka… może poszerzyć wiedzę na temat historii fotografii. Autor w poszczególnych rozdziałach przedstawia różne strategie odczytywania, opisywania oraz interpretowania dzieł, omawiając przy tym prace licznych artystów z tej dziedziny oraz odnosząc się do tekstów uznanych krytyków i teoretyków. Słowu towarzyszą reprodukcje analizowanych fotografii (zarówno czarno-białe, jak i kolorowe), co w przypadku książki dotyczącej kultury wizualnej stanowi oczywiście zabieg konieczny. Barrett pisze rzeczowym, naukowym językiem i wnikliwie rozpracowuje poruszane przez siebie zagadnienia. Choć sposób pisania profesora oraz ciężar merytoryczny tekstów może nieco męczyć, nie sposób zaprzeczyć, że to efekt rzetelnego podejścia do tematu.

Jeśli chodzi o samą teorię krytyki fotografii, to nie czuję, bym dowiedział się z tej publikacji wielu całkowicie nowych rzeczy. Wielu z omawianych przez autora zagadnień byłem świadom już wcześniej, a część jego wniosków wydaje się na tyle zdroworozsądkowa, że może nie trzeba ich wyjaśniać. Inna sprawa, że w Krytyce fotografii bardzo rzetelnie opisuje się i wyjaśnia wszystkie problemy i teorie, a przy tym dostarcza mnóstwo wiedzy na temat kluczowych fotografów i problemów związanych z samą fotografią. Ponieważ moja wiedza na temat głównych artystów związanych z tym medium jest żenująco niewystarczająca, książka Barretta dostarczyła mi wielu ciekawych i przydatnych informacji, które pomogły mi spojrzeć na fotografię w nieco szerszym kontekście.

Nie mam rzecz jasna kompetencji, aby oceniać wartość merytoryczną publikacji naukowej. Mogę jedynie przedstawić, jak osoba jako tako obeznana z podstawami krytyki, historii sztuki i antropologii wizualnej może odbierać dzieło Barretta i ile może z niego wyciągnąć.

Nie ukrywam, że książka mnie nieco znudziła i miałem spore trudności, by przez nią przebrnąć. Głównie ze względu na to, że w wielu rozdziałach – jak już wspominałem – przytacza się całkowicie elementarne teorie, kategorie i informacje związane z teorią i krytyką sztuki, z którymi się już zaznajomiłem. Nie jest to jednak wada i rozdziały te mogą zainteresować każdego, kto takiej podstawy nie miał okazji zdobyć. Ciekawsze są omówienia konkretnych fotografii, artystów oraz krytyków. Ciekawe wydają się również wskazówki rzetelnie opisujące, w jaki sposób ćwiczyć pisanie tekstów krytycznych i jak w ogóle się za to zabrać.

Ostatecznie jest to publikacja, którą z czystym sumieniem mogę polecić osobom pragnącym na poważnie zainteresować się teorią i krytyką fotografii oraz zdobyć podstawę, która pomoże im rozwinąć umiejętności i horyzonty myślowe. Innych czytelników, takich, którzy „po prostu” interesują się fotografią, Krytyka… również pewnie zainteresuje – choć może nie w całości. 


autor: Terry Barrett  
tytuł: Krytyka fotografii. Jak rozumieć obrazy 
przekład: Jakub Jedliński 
wydawnictwo: TAiWPN UNIVERSITAS 
miejsce i rok wydania: Kraków 2014 
liczba stron: 300 
format: 220× 220 mm 
oprawa: miękka