Praktyczny poradnik dla artystów

Praktyczny poradnik dla artystów to wydane przez Stowarzyszenie SZTUKA CIĘ SZUKA dzieło niewielkiej grubości, którego celem jest przybliżenie młodym adeptom sztuki tajników polskiego środowiska artystycznego. Książka składa się z kilku części: pierwsza pełni funkcję wstępu, druga stanowi próbę socjologicznej analizy współczesnego rynku sztuki, trzecia zaś omawia najbardziej popularne zagadnienia prawa autorskiego, wykorzystując do tego celu konkretne przykłady. Dwa ostatnie fragmenty zawierają leksykon i biogramy autorek.

Warto od razu zaznaczyć, że Praktyczny poradnik dla artystów nie otwiera przed czytelnikiem jakichś nieznanych dotychczas obszarów wiedzy – nie taki też jest jego cel. Analiza socjologiczna wygląda na całkiem interesującą i należy docenić pracę, którą włożono w jej przygotowanie (obejmującą rozmowy z anonimowymi artystami i ekspertami), jednakże nie uznałem informacji w niej zawartych za bardzo odkrywcze. Fakt, że kariera artysty zazwyczaj wiąże się z ryzykiem i kiepskimi płacami (z niewielkimi wyjątkami) możemy chyba uznać za stereotypowy dla tej profesji, aczkolwiek dobrze, że ktoś w końcu wprost i rzeczowo o tym napisał. Autorki zauważają też, że początkujący adept sztuki bez odpowiednich znajomości (czyli taki, który na przykład nie nawiązał podczas studiów wielu bliskich kontaktów z kuratorami, krytykami i innymi artystami) będzie miał o wiele trudniej niż ktoś, kto pojawia się na wernisażach i zapoznaje się z ludźmi ze środowiska. Ewa Jarosz, autorka części socjologicznej, po przeprowadzeniu dwudziestu wywiadów z artystami i kuratorami, którzy rozpoczęli działalność po 1989 roku, stworzyła profil zawodowy współczesnego polskiego artysty. Pokazała, że nie jest to zawód prosty, a tym bardziej dobrze opłacany. Dzięki cytatom autorki oddały głos samym zainteresowanym, pozwalając im w ten sposób wyrazić opinię o dzisiejszym rynku sztuki.

Myślę, że świeżo upieczeni studenci ASP mogą skorzystać na tym tekście, jeśli uświadomią sobie za jego sprawą, że większość aktywnych zawodowo artystów musi łączyć osobistą pracę twórczą z mniej lub bardziej odległymi od sztuki zajęciami oraz licznymi ustępstwami na rzecz instytucji kultury. Sama charakterystyka rynku galerii i działalności kuratorów zapewne również zainteresuje czytelników. Nie mogę się jednak oprzeć wrażeniu, że całość potraktowano dosyć pobieżnie i przez to nie do końca satysfakcjonująco, choć niemałe znaczenie w tym aspekcie ma grupa docelowa  – w końcu chodzi o zapoznanie młodych artystów z podstawowymi faktami, a do tego wystarczy krótka i treściwa forma.

Niewątpliwie warta uwagi jest część trzecia, czyli „prawo dla artystów”. Autorki omawiają w niej kilka najbardziej typowych sytuacji, w których artysta może mieć wątpliwości co do legalności naszego działania (tudzież zasadności roszczeń innych osób). Dla odbiorców książki, którzy (podobnie jak ja) nie znają się na prawie i nie mają siły się na nim poznać, taka analiza może stanowić niezłą ściągawkę. Kazusów nie ma niestety zbyt dużo, za to są one dość wnikliwie, przystępnie opracowane i sformułowane w taki sposób, że jednocześnie poruszają kilka ważnych zagadnień.

Na końcu Praktycznego poradnika dla artystów znajduje się leksykon informacji na temat ważnych instytucji (polskich i zagranicznych) oferujących stypendia, staże, dofinansowania, organizujące konkursy i tym podobne inicjatywy. Do każdego krótkiego opisu dołączono również link, dzięki któremu możemy szybko zapoznać się bliżej z działalnością poszczególnych miejsc. Oprócz tego w leksykonie zawarto spis najbardziej znaczących magazynów, czasopism i portali poświęconych sztuce, zarówno polskich, jak i tych działających poza granicami naszego kraju. Jest to kolejna duża zaleta publikacji – na pewno umiejscowienie takich informacji w jednym miejscu stanowi dobre rozwiązanie.

Książka została wydana w prostej, oszczędnej, nowoczesnej formie. I bardzo dobrze – ostatecznie jest to właśnie poradnik, ma go charakteryzować przede wszystkim poręczność (dzieło jest cienkie, lekkie i niewielkich rozmiarów) oraz rzeczowość przekazywanych treści.

Praktyczny poradnik dla artystów warto polecić przede wszystkim osobom myślącym o karierze artystycznej, które jeszcze nie zaczęły studiów, bądź tym, które właśnie je rozpoczynają. Odbiorcy funkcjonujący już w świecie sztuki będą miały z niego o wiele mniejszy pożytek. Informacje zawarte w książce ocenić należy wprawdzie jako podstawowe, ale na pewno wiedza ta może pomóc osobom jeszcze niezaznajomionym z zawodem i podczas rozwoju ich kariery. Praktyczny poradnik… próbuje pokazać, na czym współcześnie polega zawód artysty, i daje pewne wskazówki, jak sobie w tej branży poradzić. Oczywiście są to wskazówki praktyczne, zupełnie niedotyczące kwestii drogi artystycznej czy podejścia do sztuki. Osobiście widzę w tym próbę zanalizowania zawodu artysty i potraktowania tej pracy w sposób możliwie (właśnie!) praktyczny, jako „normalnego” elementu wolnego rynku. Nie oznacza to oczywiście odrzucenia filozoficznych, emocjonalnych oraz ideowych warstw twórczości artystycznej – nie tego dotyczy ten projekt. Autorzy chcą pokazać początkującym artystom, w co się pakują, i dać im wiedzę, której (niestety) raczej nie zdobędą na akademiach, często ograniczających swą działalność do uczenia warsztatu i techniki, a nie wprowadzających studentów w tajniki funkcjonowania w środowisku. Nawet jeżeli Praktyczny poradnik… nie spełnia założeń wyczerpującego studium tematu, to na pewno wprowadza swego rodzaju ożywienie, gdyż dotychczas nie powstało zbyt wiele publikacji o podobnej (jakże istotnej!) tematyce. Ostatnio podobny projekt stworzyli sami studenci warszawskiej ASP, co świadczy o zapotrzebowaniu na tego typu informacje i wskazuje na zmiany, które zachodzą na polskim rynku sztuki.   


tytuł: Praktyczny poradnik dla artystów
redakcja: Agnieszka Pindera
wydawca: Stowarzyszenie SZTUKA CIĘ SZUKA
miejsce i rok wydania: Toruń 2012
stron: 113 
oprawa: miękka