O sobie i/lub innych – Komiks. Okolice (auto)biografii

W zasadzie odkąd tylko zaczęłam czytać komiksy, przyciągały mnie także publikacje komiksoznawcze – chciałam wsiąknąć jak najgłębiej w tę dziedzinę sztuki i jednocześnie wyciągnąć z niej jak najwięcej dla siebie. Ta mania mi nie minęła, dlatego z entuzjazmem przyjęłam wiadomość o kolejnym opracowaniu przygotowanym przez wydawnictwo Instytutu Kultury Popularnej.

Książka Komiks. Okolice (auto)biografii pod redakcją Michała Traczyka to drugi tom z serii Wykładów Poznańskiej Dyskusyjnej Akademii Komiksu. Teksty zebrane w pierwszej części krążą wokół warstwy wizualnej, więc znajdziemy tam sporo podstaw z dziedziny teorii komiksu. Natomiast nowa publikacja skupia się na dwóch w zasadzie wybranych gatunkach – biografii i autobiografii. Daje to możliwość przyjrzenia się pewnym artystycznym mechanizmom w praktyce, a także międzydyscyplinarnego porównania analogicznych tropów i tematów występujących chociażby w komiksie i literaturze.

Artykuły tworzące tę książkę są bardzo różnorodne. Pierwszy z nich prezentuje podejście teoretyczne, co stanowi świetne wprowadzenie do tematu. Tomasz Pstrągowski definiuje w nim gatunek dokumentu osobistego, wyodrębnia cechy charakterystyczne dla autobiografii – w tym pakt autobiograficzny, który przenosi z literaturoznawstwa do świata komiksu, analizując podobieństwa i różnice oraz podając przykłady metod uwiarygodniania stosowanych przez komiksiarzy.

Dalej wszystkie teksty to już interpretacje i analizy konkretnych komiksów. Rozstrzał tematyczny jest bardzo szeroki. Mamy tu więc motywy naruszania kobiecej cielesności (czy to przez chorobę czy przez drugiego człowieka) w świetnym artykule Kingi Kuczyńskiej. Mamy opis nieostrych granic między biografią i autobiografią (Michał Traczyk), tworzenie przestrzeni dla pamięci o rodzicach (Izolda Kiec) czy rozbiór samotności na czynniki pierwsze (Marek Kaźmierczak). Mamy w końcu poznawanie siebie w podróży i zatknięciu z odmienną kulturą (Rafał Szczerbakiewicz), a także krytykę tendencyjności i stronniczości w obliczu wielkiej historii (Rafał Wójcik).

Każdy z tych artykułów w inny sposób zabiera czytelników w okolice (auto)biografii. Czasem poznajemy bliżej danego autora i jego rozwój artystyczny, czasem dzięki artystycznej furtce wchodzimy w najintymniejsze rejony ludzkich doświadczeń. Możemy oceniać twórcze wybory oraz współodczuwać i współprzeżywać losy bohaterów. W końcu gatunek dokumentu osobistego jest bardzo zniuansowany – gdy autor jest tożsamy z narratorem i bohaterem, a akcja odpowiada wydarzeniom z życia prawdziwych osób.

Co mi dało zapoznanie się z tymi wszystkimi tekstami? Przede wszystkim poszerzenie komiksowych horyzontów. Przenikliwość autorów, ich wiedza i widoczne zamiłowanie do sztuki narracji obrazkowej pozwalają spojrzeć na komiks z innej perspektywy. Walory edukacyjne są niepodważalne – jestem pewna, że książka ta pozwoli mi na jeszcze bliższą relację z moją ulubioną formą sztuki. Poza tym publikacja przyniosła mi wiele inspiracji i powiększyła i tak już ciągnącą się niemal bez końca listę tytułów do przeczytania. Ale to na pewno nie jest temat do narzekania.

redakcja: Michał Traczyk

tytuł: Komiks. Okolice (auto)biografii

wydawnictwo: Instytut Kultury Popularnej, Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu

miejsce i data wydania: Poznań 2021

liczba stron:

198 oprawa: miękka