„Książka” – czyli recenzja książki o książce

Książka – najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski kompleksowo, za pomocą klucza chronologicznego, opowiada o historii, funkcji i znaczeniu książki w różnych aspektach.

Publikacja jest podzielona na cztery duże działy. Strona dotyczy dziejów papirusu, papieru i pergaminu. W Tekście autor opowiada o alfabecie, początkach pisma, czcionce ruchomej i zecerstwie. Ilustracje to z kolei rzecz o łączeniu tekstu z obrazem, iluminacji i technikach graficznych. Forma zaś jest opowieścią o tym, jakie – nomen omen – formy przybierała i przybiera książka, począwszy od glinianych tablic, na czytnikach Kindle skończywszy. Warto dodać, że autor sprawnie i logicznie przemieszcza się po różnych zakątkach świata, kursując przeważnie pomiędzy Europą, Bliskim Wschodem i odległą Azją. Zapewnia nam dawkę wiedzy związanej z historią i techniką omawianych dziedzin i uzupełnia je o dane biograficzne i refleksję antropologiczno-kulturową. Mamy więc bardzo dużo ciekawych informacji podanych przystępnie i przyjaźnie.

Houston ma niewątpliwy talent do opowiadania historii, tak więc jego dzieło odbieram bardziej jako podróż i opowieść niż jako dużej wagi rozprawę historyczną (choć przecież Książka także tym jest). Jednocześnie autor ma na tyle dużo dyscypliny, by nie popaść w gawędziarstwo, które na dłuższą metę mogłoby być męczące i zapewne negatywnie odbiłoby się na merytorycznej wartości dzieła. A ta jest potężna, ponieważ wszystko, o czym Houston pisze, zostało solidnie udokumentowane w rozbudowanej bibliografii. Nie mamy powodów wątpić w kompetencje autora, tym bardziej że tworzy on swoją opowieść ze swobodą świadczącą o ogromnej znajomości tematu.

Houstonowi udało się pokazać zarówno to, jak mocno książka jest osadzona w naszej kulturze, jak i to, jak wiele współczesnych rozwiązań dotyczących budowy czy wydawania publikacji ma swoje korzenie w nowożytności, wiekach średnich czy nawet starożytności. Autor ukazał ciągłość kulturową od starożytnego Egiptu i starożytnych Chin po współczesność. Treść uzupełniają dość liczne ilustracje, przedstawiające najczęściej fragmenty bądź przekroje maszyn, egzemplarze zabytkowych tekstów oraz różne ryciny i grafiki związane z wytwórstwem i kulturą książki.

Oczywiście tego typu publikacja nie obyłaby się bez przemyślanej koncepcji wizualnej. Książkę zaprojektowano bardzo ciekawie i elegancko, dzięki czemu mamy świadomość, że obcujemy z prawdziwym, wyjątkowym obiektem. Nie ma tu żadnych wodotrysków – są za to dobrze uzasadnione rozwiązania, które sprawiają, że publikacja zapada w pamięć, dobrze się prezentuje oraz wygodnie czyta. Przez cały czas lektury czułem, że pod względem designu mam do czynienia z połączeniem tradycji, nostalgii oraz nowoczesności – i chyba tak właśnie powinna wyglądać książka o historii książki.

Polecam Houstona osobom zainteresowanym historią książki oraz historią materialną w ogóle. Z całą pewnością będzie to przyjemna lektura także dla grafików, edytorów i typografów, którzy interesują się projektowaniem publikacji. Poza tym jest to bez wątpienia gratka dla wszystkich osób, które po prostu lubią czytać i kochają książki.

autor: Keith Houston

tytuł: Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski

przekład: Paweł Lipszyc

wydawnictwo: Karakter

miejsce i data wydania: Kraków 2017

liczba stron:464

format:138 mm × 207 mm

oprawa: twarda