Wieczną mantrę morze nuci

Przed bezpośrednim kontaktem z rzeczonym utworem wrzucę jeszcze cytat z notki biograficznej poety zamieszczonej na portalu Culture.pl: „Pióro stanowi dla krytyków twardy orzech do zgryzienia – cenią go, lecz nie potrafią analizować. Jeden z nich stwierdził wręcz, iż »omawianie wierszy Pióry kończy się dostosowywaniem ich do własnych gustów, do własnego smaku«”. Ja przede wszystkim nie widzę w tym nic złego. Nawet jeśli nie jesteśmy profesjonalnymi krytykami, a trafi nam się wiersz, z którym na pierwszy rzut oka nie wiemy, co zrobić, to nie jest to jeszcze powód, żeby poezji w ogóle nie czytać albo żeby w skrytości ducha nazwać się analfabetą i bezmózgiem. Bo poezja zawsze coś znaczy, ale nigdy nie jest tym samym dla każdego. Lepiej jeszcze – nie ma znaczenia właściwszego lub gorszego. Oto właśnie piękno liryki – samo z nią obcowanie rozwija naszą wrażliwość, otwiera umysł na nowe wartości, zostawia nas zmienionych, pełniejszych. A wysiłek, wbrew częstym zarzutom, jest minimalny. W przypadku większości wierszy nawet jedna szybka lektura jest w stanie dostarczyć wysokiej jakości wrażeń, wcale nie pośledniejszego gatunku. Pozostała część, do której należy utwór Połać i szum Pióry, po pobieżnym przeczytaniu zostawia nas z miną typu „WTF” czy „co ja pacze”, bez odpowiedzi na szkolne pytanie „o czym jest ten wiersz”. Ale i na to jest sposób: wystarczy utwór przeczytać raz jeszcze, a najlepiej każde zdanie osobno z dodatkowym czasem na namysł nad znaczeniem, na krótką interpretację czy po prostu grę skojarzeń. I jeszcze dla wyjaśnienia – jeśli brzmię jak fanatyczka z wielką misją krzewienia poezji wśród narodu, to tylko dlatego, że sztuka ta tak wiele wniosła do mojego życia – i każdemu życzę podobnych doświadczeń. Wybaczcie mi to. 

Przechodząc do sedna sprawy – proponuję garść własnych odczuć i doznań wydobytych na światło dzienne dzięki wierszowi Tadeusza Pióry. Nie są to interpretacje zobowiązujące, a raczej tymczasowe i relatywne impresje – bo poezję można czytać i tak, bardziej czując niż rozumiejąc (to zresztą mój ulubiony sposób na lirykę i sztukę w ogóle). Chcę pokazać, że w odczytaniu wiersza jest miejsce na chwilowe zachcianki, osobiste doświadczenia i przemijające humorki. Gdybym przeczytała Połać i szum innego dnia, w innych okolicznościach i z innym samopoczuciem, napisałabym pewnie zupełnie inny tekst. Ale czas jest ten właśnie, z odrobiną wakacyjnej beztroski i optymizmu. Bo choć odnajduję w wierszu ślady świadczące o doświadczeniu urlopowym, wolnych chwilach spędzanych nad morzem (wspomnienie pocztówek, stołowania się w barze, corocznych powrotów, noclegu w hotelu), to jednak odczuwam niepokój, bliżej mi do melancholii niż sielankowości. Na plaży nie mamy przecież typowych wczasowiczów, ale jednostki strzaskane, niepełne, nie do końca będące sobą, wykrzywione. Znajdują się jednak w pewnych schematycznych sytuacjach, „w znajomych pozach lekkiego uniesienia”. Dotyka ich zatem piętno ambiwalencji, cechujące także samo morze, które równocześnie zaskakuje i nie dziwi. Takie okoliczności współgrają przecież z atmosferą urlopu w nadmorskim kurorcie, gdzie jednocześnie odnosimy wrażenie tymczasowości i prowizoryczności oraz stykamy się z odwiecznym, niezmiennym żywiołem nieczułym na ludzką stronę historii. 

I tutaj wchodzi na scenę mój życiowy nihilizm. W dalszej części wiersza widzę bowiem rozrysowaną sytuację człowieczeństwa na tle wszechświata, która nie napawa optymizmem, a na pewno nie współgra z takimi słowami jak „potęga” i „istotność”. W następujących wersach widzę ludzi próbujących zatrzymać czas, chociaż oczywiste jest, że morza, odwiecznej reguły, nie da się oszukać. Widzę ludzi „zajadłych w bycie”, przywiązanych do istnienia, starających się je zatrzymać, chociaż nie oferuje ono nic więcej ponad „zmrużone oko” i „zadymione szkło” – coś wypaczającego prawdę (o ile prawda w ogóle istnieje), narzucającego filtr w odbiorze rzeczywistości. Padają słowa o doświadczeniu, które jest spustoszeniem – czy to dlatego, że przyzwyczaja do życia, które jest ułudą? Bo czemu niewystarczający okazuje się dzień, kiedy ludzie mogą brać z życia pełnymi garściami, cieszyć się dostępną rozrywką? Czemu „wyczekujemy zmierzchu i głębszych ciemności”? Może właśnie dlatego, że w ciemnościach łatwiej wyobrazić sobie własne realia i łatwiej w nie potem uwierzyć, jako że nie widać szwów i niedociągnięć. Ostatecznie pewność siebie, ludzka wiedza i edukacja są oparte na fikcji, odległych skojarzeniach. Potrzebujemy więc orzeźwiającego, nieprzejednanego morza, które obedrze nas ze złudzeń. 

A może nie. Może te złudzenia to jedyny dostępny nam świat. Może potrzebujemy ich, by przetrwać jako gatunek i by radzić sobie z codziennością jako jednostki. Może jutro przeczytam Połać i szum i namaluję wesoły obraz kolorowymi flamastrami. A może ominę ten wiersz i będę kontemplować utwór z kolejnej strony, zatytułowany Taxi Hel i zamykający się w ciągu cyfr „0 601 070 075”. Może nawet spakuję walizkę i sprawdzę, czy numer ten wciąż funkcjonuje i pomoże mi znaleźć się na plaży, naprzeciw łagodnych, chłodnych, uspokajających fal.